Goodreads – trang đánh giá từ độc giả, có sức ảnh hưởng lớn trong giới sách – đang hứng chịu một năm đầy tranh cãi – kể từ việc hủy hợp đồng bán sách tới nhiều mặt tối khác đang bị phơi bày.

Với những tác giả như Bethany Baptiste, Molly X Chang, KM Enright, Thea Guanzon, Danielle L Jensen, Akure Phénix, RM Virtues và Frances White, trải nghiệm trên Goodreads quả là tàn khốc. Tất cả họ đều nhận những đánh giá gay gắt trên Goodreads, một nền tảng trực tuyến được coi là có sức mạnh tạo ra hoặc phá hủy các tác giả mới.

Nhiều vấn nạn

Nhưng phán quyết dành cho các nhà văn nói trên không tới từ những nhà phê bình văn học đáng kính. Nó là “tác phẩm” của Cait Corrain, một tác giả mới ra mắt và đã sử dụng hàng loạt tài khoản giả để “đánh bom” những người mà cô cho là đối thủ. Vụ bê bối văn học dẫn tới việc Corrain phải đăng bài xin lỗi, bị hãng đại diện bỏ rơi và hợp đồng xuất bản sách bị hủy bỏ.

Nó cũng đưa tới những câu hỏi sâu hơn về Goodreads, vốn được cho là trang phổ biến nhất về sách – nơi người đọc đánh giá sách, và có tác động lớn tới ngành sách. Các thành viên của trang đã đưa ra 26 triệu đánh giá và hơn 300 triệu xếp hạng trong chỉ riêng năm qua, theo trang này báo cáo hồi tháng 10. Nhưng với một số tác giả, môi trường này đang trở nên độc hại, có thể nhấn chìm một cuốn sách từ cả trước khi nó được phát hành.

Tác giả, nhà phê bình và người làm podcast Bethanne Patrick nhận xét: “Các nhà xuất bản, đại lý, tác giả và độc giả vào Goodreads để xem mọi người đang tìm kiếm, thích thú với điều gì? Nó có ảnh hưởng cực lớn trong giới sách ở Mỹ và toàn cầu, có lẽ hơn cả những gì một số người muốn”.

Thực tế, Goodreads cho phép người dùng đánh giá cả những tựa sách chưa phát hành. Các nhà xuất bản thường gửi bản bông đọc trước cho các độc giả để đổi lại những đánh giá trực tuyến mà họ hi vọng sẽ tạo ra tiếng vang cho cuốn sách. Nhưng vào tháng 10, Goodreads thừa nhận cần phải bảo vệ “tính xác thực” của các xếp hạng và đánh giá, do vậy khuyến khích người dùng báo cáo các nội dung hoặc hành vi vi phạm các nguyên tắc mà Goodreads đưa ra.

Thông báo của Goodreads cho biết: “Đầu năm nay, chúng tôi đã khai triển khả năng tạm thời hạn chế việc xếp hạng và đánh giá về một cuốn sách trong thời gian có hoạt động bất thường, vi phạm nguyên tắc của chúng tôi, bao gồm cả các trường hợp “đánh bom” các đánh giá. Loạt hoạt động này không được chấp nhận trên Goodreads và nó làm giảm niềm tin cộng đồng với những người tham gia”.

Nền tảng này trước đây đã vướng phải những tranh cãi về các bình luận trực tuyến. Mùa Hè năm ngoái, tác giả Elizabeth Gilbert đã phải hoãn xuất bản cuốn tiểu thuyết lịch sử lấy bối cảnh ở Siberia sau khi hàng trăm người dùng chỉ trích cuốn sách – khi đó chưa được phát hành – về việc tinh tế tế nhị khi lấy bối cảnh này.

Tác giả Sarah Stusek tỏ ra khó chịu khi một người dùng Goodreads, Karrleigh Kebartas, cho cuốn tiểu thuyết đầu tay Three Rivers của cô 4 sao thay vì 5 sao và bình luận “Cái kết khá dễ đoán nhưng ngoài ra thì thật đáng ngạc nhiên nếu bán chạy”. Stusek đã nhiếc móc Kebartas trên TikTok, dẫn tới bị chỉ trích trên diện rộng và cuối cùng chính nữ nhà văn này bị nhà xuất bản bỏ rơi.

Còn tác giả Corrain thừa nhận dùng nhiều tên để bỉ bôi nhiều tiểu thuyết của tác giả khác trên Goodreads. Cô đăng bài xin lỗi trên Instagram, nói rằng hành động của mình một phần là do các vấn đề về sức khỏe tinh thần. Cuốn tiểu thuyết Crown of Starlight của Corrain đã được lên kế  hoạch xuất bản vào năm sau thông qua Del Rey, đơn vị xuất bản truyện khoa học viễn tưởng và giả tưởng của Penguin Random House. Tuy nhiên, cả Del Rey và người đại diện của Corrain, Becca Podos, tuyên bố tuần trước rằng họ không còn cộng tác với Corrain nữa.

Lập luận từ 2 phía

Nhà phê bình Patrick bình luận: “Cô ta nói dối. Đây là hành vi tàn nhẫn có chủ ý. Nó không chỉ vượt qua ranh giới của đạo đức mà còn vượt qua ranh giới của hành vi lành mạnh”.

Patrick lập luận rằng các ấn phẩm như Guardian, The New York Times và The Washington Post đều yêu cầu các nhà báo và người viết đánh giá phải tuân thủ các tiêu chuẩn về sự chuyên nghiệp, trong khi Goodreads thiếu sự giám sát như vậy: “Điều thú vị là những gì đang diễn ra cho thấy tại sao Goodreads gặp nhiều tiếng xấu về phê bình và tại sao người như tôi luôn tránh xa nó.”

“Tôi không biết ai sẽ dành nhiều thời gian trên Goodreads. Tôi biết nhiều tác giả bạn tôi đều cố gắng tránh xa nó vì không ai muốn xem những bình luận xấu xí mà mọi người đăng lên đó. Cũng có những điều tồi tệ trên những trang như Amazon, nhưng những gì xảy ra ở Goodreads trong 5 – 7 năm qua đã vượt khỏi kiểm soát”.

Khi Patrick xuất bản cuốn hồi ký Life B: Overcoming Double Depression, đầu năm nay, cô cũng tránh xa Goodreads. Cô nhớ lại: “Cuốn hồi ký của tôi là về bệnh tâm thần và sức khỏe tâm thần. Tôi đã làm việc rất nhiều và làm tốt để giữ mình ổn định và khỏe mạnh qua đợt phát hành sách. Một phần điều này đến từ việc tôi tránh xa Goodreads. Goodreads, theo cách nó được xây dựng và sử dụng hiện nay, có thể cho phép ai đó sử dụng cho nhiều mục đích không lành mạnh. Đó là lý do tại sao tôi nghĩ sẽ thật tốt nếu có thêm nhiều giám sát ở nền tảng này”.

Shelly Romero, một biên tập viên và nhà văn tự do ở New York, chỉ ra rằng hầu hết các tác giả mới bị Corrain chê bai trên Goodreads là người da màu – những người phải đấu tranh vất vả để tác phẩm được phát hành. “Bất cứ đánh giá nào cũng có thể được đưa ra. Đều này xét về tổng thể thì thật tuyệt vời vì có đủ mọi loại ý kiến, mang tới nhiều quan điểm khác nhau. Nhưng, việc thiếu kiểm soát khiến nó bị lạm dụng, gây ảnh hưởng tới các tác giả da màu và cả đồng tính” – cô nói – “Nếu tác giả đồng tính, họ nói sách không phù hợp vì nó nói về đồng tính và tình dục. Sách của tác giả da màu thì bị coi là cố làm chính trị hoặc cho thấy sự quá đà”.

Còn Goodreads phủ nhận việc họ nhắm mắt làm ngơ trước những thách thức và tuyên bố: “Goodreads có trách nhiệm duy trì tính xác thực và tính toàn vẹn của xếp hạng cũng như bảo vệ cộng đồng độc giả và tác giả của chúng tôi một cách nghiêm túc. Chúng tôi có các đánh giá và nguyên tắc cộng đồng rõ ràng, và chúng tôi xóa bỏ các đánh giá và/hoặc các tài khoản vi phạm các nguyên tắc này”.

Tuy nhiên, một số người trong giới xuất bản tin rằng ảnh hưởng của Goodreads đang yếu đi. Courtney Maun, tác giả Before and After the Book Deal, cho rằng “chắc hẳn các nhà xuất bản đã phải nỗ lực rất nhiều để có được những đánh giá đúng trên Goodreads”. Bản thân Maun chưa bao giờ đọc bình luận trên Goodreads và thấy rằng “đây không phải nơi an toàn cho chúng tôi. Chúng tôi không có sự bảo vệ. Nó sẽ không bao giờ thay đổi”.

Sau tất cả, cô cho rằng: “Tôi không thể tưởng tượng rằng các nhà xuất bản trong năm 2024 sẽ tiếp tục hào hứng với Goodreads vì nó có quá nhiều vấn đề”.